Historia

Wiek XX to czas powstania i rozwoju lotnictwa oraz elektroniki. Po wzlocie pierwszego samolotu braci Wright w grudniu 1903 roku w Stanach Zjednoczonych, samoloty przystosowano do celów wojskowych. Władze pruskie w Niemczech oraz na terytoriach zaborczych przystąpiły w przededniu I wojny światowej do budowy lotnisk wojskowych.

Powstanie pierwszych obiektów znajdujących się na terenie Wojskowych Zakładów Uzbrojenia Nr 2 datuje się na rok 1913. Niemcy dla potrzeb szybko rozwijającego się lotnictwa wojskowego wybudowali tu lotnisko oraz hangary. Po zakończeniu prac obiekt przekazano do użytku 2 kompanii 5 Batalionu Statków Powietrznych.

Wśród pierwszej załogi lotniska byli również Polacy wcieleni do armii pruskiej. Pracowali tu między innymi: kpr. Pilot Józef Kukliński, por. pil. Ludwik Patalas, por. pil. Władysław Ryszkiewicz, którzy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. przeszli do Wojska Polskiego biorąc czynny udział w tworzeniu naszego lotnictwa.

Na mocy Traktatu Wersalskiego Grudziądz powrócił do Polski. W związku z tym Prusacy ewakuowali do Niemiec cały sprzęt i wyposażenie lotniska.

23 stycznia 1920 roku lotnisko zostało zajęte przez wchodzącą w skład Frontu Pomorskiego Dywizję Pomorską dowodzoną przez gen. Józefa Hallera. Jesienią 1920 roku na lotnisko przybył 1 Ruchomy Park Lotniczy dowodzony przez por. Waleckiego, a następnie 14 Eskadra Wywiadowcza oraz 18 Eskadra Myśliwska.

 

Na terenie lotniska w 1921 zorganizowano Wyższą Szkołę Pilotów, której pierwszym komendantem był ppłk pil. Piotr Abakanowicz, a Szefem pilotów mjr J. Gilewicz. W 1922 roku po ukończeniu WSP komendantem zostaje mjr pil. Jan Sendorek.

Zadaniem szkoły było szkolenie teoretyczne i praktyczne obsługi wszystkich stosowanych wówczas typów samolotów bojowych. Większość szkolonych wówczas pilotów ukończyło wcześniej Niższą Szkołę Pilotów w Bydgoszczy.

17 maja 1924 Wyższą Szkołę Pilotów wizytował ówczesny Minister Spraw Wojskowych gen. Władysław Sikorski, a po nim tego samego roku w dniu 25 czerwca Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski.

Po rozwiązaniu Wyższej Szkoły Pilotów w tym samym miejscu, 5 listopada 1925 roku utworzono Oficerską Szkołę Lotnictwa, której pierwszym komendantem był ppłk pil. Roman Florer. Głównym zadaniem OSL było wykształcenie od podstaw pilotów dla potrzeb lotnictwa wojskowego. Szkoła ta stała się kuźnią młodych kadr naszego lotnictwa i zalążkiem przyszłej słynnej „Szkoły Orląt” z Dęblina. Loty szkolne odbywały się na jednosilnikowych samolotach produkcji francuskiej typu „Morane Saulnier MS-30”. Był to górnopłat o drewnianej konstrukcji w wersji jedno i dwumiejscowej. Wśród pierwszych słuchaczy byli między innymi M. Medwecki oraz J. Hryniewicz, którzy później stali się sławnymi pilotami.

Po przeniesieniu 14 kwietnia 1927 roku Oficerskiej Szkoły Lotniczej do Dęblina, na lotnisku w lutym 1928 roku utworzono Lotniczą Szkołę Strzelania i Bombardowania pod komendą mjr pil. inż. Tadeusza Wereszczyńskiego, którego już w następnym roku zastąpił mjr pil. Bolesław Stachoń. Szkoła przygotowywała strzelców płatowców oraz doskonaliła pilotów i obserwatorów w strzelaniu i bombardowaniu. Do szkolenia wykorzystywane były samoloty liniowe Potez XV, a także ogromny samolot bombowy Farman Goliath.

Komendant mjr pil. Bolesław Stachoń był znanym i popularnym organizatorem szybownictwa. Jego poczynania w tym kierunku spowodowały, iż kandydaci do szkół oficerskich musieli mieć ukończone szkolenie szybowcowe. Dzięki jego inicjatywie w 1934r. powstało w Grudziądzu koło szybowcowe.

Na początku lat trzydziestych między budynkiem sztabu a dziedzińcem ustawiono z kamieni pamiątkowy obelisk projektu pracownika p. Dichtinga, który upamiętniał poległych w katastrofach lotników z tego lotniska. Pomnik został zniszczony podczas II wojny światowej.

W 1937 roku LSSiB została zlikwidowana, a prowadzony w jej ramach Kurs Wyższego Pilotażu usamodzielnił się i przemianował na Wyższą Szkołę Pilotażu. Szkołą dowodzili kolejno: mjr pil. Piotr Dudziński, kpt. pil. Stanisław Brzezina i ppłk pil. Karol Malik. Prowadzone w WSP kursy pilotów myśliwskich były najwyższym etapem szkolenia pilota wojskowego tego okresu, a o pozytywnym zakończeniu szkolenia decydowały wyniki w strzelaniu powietrznym oraz taktyce zespołowej i indywidualnej walki powietrznej. Do szkolenia używano samolotów myśliwskich PWS-10, PWS-16, P-7, P-11. W 1939 roku Wyższą Szkołę Pilotażu wraz ze sprzętem przeniesiono do Ułęża koło Dęblina.

W celu wykorzystania specjalistycznych obiektów lotniczych i samego lotniska z końcem kwietnia 1939 roku zorganizowano Cywilną Szkołę Pilotów LOPP im. gen. Gustawa Orlicz-Dreszera, która szkoliła młodych pilotów do początku wojny. Komendantem szkoły był mjr rez. pil. Edmund Surmasiewicz, a Szefem pilotażu por. rez. Pil. Maksymilian Lewandowski. Do szkolenia używano samolotów szkolnych RWD-8.

Należy tu zaznaczyć, że Kursy Wyższego Pilotażu przy LSSiB oraz ich kontynuacja w Wyższej Szkole Pilotażu, kształtowały nie tylko w sztuce pilotowania samolotów myśliwskich. Kursy te kształciły także charakter pilota i styl latania. Wysokie wymagania instruktorów wprowadzały młodych ludzi w świat wymagających błyskawicznych i samodzielnych decyzji w konfrontacji z wrogiem. Pilot po ukończeniu kursu wiedział do czego jest zdolny w powietrzu i czego może sam wymagać od samolotu. Wszystko to wyrobiło u pilota pewność siebie i zamiłowanie do latania. Szkołę w Grudziądzu można więc śmiało określić Akademią Pilotów Myśliwskich.

Udokumentowanym świadectwem wysokiego kunsztu polskich pilotów, którzy ukończyli LSSiB oraz WSP, były ich osiągnięcia z bitwy o Anglię. Uczestnicząca w niej grupa 147 polskich pilotów w wyniku walk powietrznych zestrzeliła łącznie 200 samolotów niemieckich, przy stratach własnych 33 pilotów. Taki wynik był pełnym zaskoczeniem i niedoścignionym celem dla ówczesnego świata lotniczego.

Do szczególnie znanych pilotów, którzy ukończyli szkoły, mające swą siedzibę na lotnisku w Grudziądzu, należeli między innymi:

  • Płk pil. Jerzy Bajan
  • Mjr pil. Bolesław Orliński
  • Gen. pil. Stanisław Skalski
  • Płk pil. Stefan Witorzeńc
  • Por. pil. Franciszek Żwirko

Wybuch II Wojny Światowej i zajęcie Grudziądza przez Niemców spowodowały zmianę przeznaczenia lotniska.

Niemcy od maja 1940 roku, rozpoczęli tworzenie lotniczych zakładów naprawczych pod nazwą Fleugzeug Werke Graudenz, które były filią hamburskiego zakładu Focke Wulf. W zakładach remontowano samoloty FW-58, FW-190, oraz ME-109. Załogę stanowili Polacy oraz robotnicy z terenów wschodnich, którzy zakwaterowani byli w przyzakładowym obozie.

Po wyzwoleniu miasta w dniu 6 marca 1945 roku lotnisko i budynki zakładu zajęli Rosjanie. Z okolicznych miejscowości zwozili własne samoloty myśliwskie typu „Jak” z których odzyskiwali części zamienne.

Dopiero w 1950 roku, po wyjściu z miasta Rosjan wszystkie obiekty przejęła 12 Samodzielna Brygada Obsługi Lotnisk, którą dowodził płk Adria Szczuka oraz Wojskowe Zakłady Naprawcze pod kierownictwem mjr Rydlaka. Głównym zadaniem zakładów był remont sprzętu inżynieryjno-budowlanego dla potrzeb wojska. Wśród ówczesnej kadry pełnił służbę mjr Senkow – przedwojenny podoficer LSSiB.

W 1960 roku Wojskowe Zakłady Naprawcze przeniesione zostały do Elbląga, a w ich miejsce rozkazem Ministra Obrony Narodowej gen. broni Mariana Spychalskiego, nr 025/oper. z dnia 31 sierpnia 1960 roku, została utworzona jednostka wojskowa JW 3877 o tajnej nazwie 2 Wojskowe Zakłady Uzbrojenia Grudziądz.

 

Rozkazem Ministra Obrony Narodowej gen. broni Mariana Spychalskiego nr 025/oper. z dnia 31 sierpnia 1960 roku została utworzona jednostka wojskowa JW. 3877 o tajnej nazwie 2 Wojskowe Zakłady Uzbrojenia Grudziądz, podległa Departamentowi Uzbrojenia przemianowanemu później na Szefostwo Służby Uzbrojenia i Elektroniki MON.

Z dniem 1 stycznia 1968 roku Zarządzeniem Ministra Obrony Narodowej Nr 66/MON z dnia 10.10.1967 r. Jednostka Wojskowa Nr 3877 przeszła na własny rozrachunek gospodarczy przyjmując nazwę jawną: „Wojskowe Zakłady Uzbrojenia – Grudziądz”.

W październiku 1974 roku na podstawie Zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego Nr 032/Org. z dnia 4.04.1974r. i Zarządzenia Głównego Inspektora Techniki WP Nr 027 z 16.09.1974r. Wojskowe Zakłady Uzbrojenia zostały podporządkowane powstałemu Szefostwu Wojskowych Przedsiębiorstw Remontowo-Produkcyjnych.

Zarządzeniem MON Nr 24/MON z 15 kwietnia 1982 roku zmieniono nazwę, „Wojskowe Zakłady Uzbrojenia - Grudziądz” na „Wojskowe Zakłady Uzbrojenia Nr 2”.

Z dniem 1 lipca 2008r. Wojskowe Zakłady Uzbrojenia Nr 2 przedsiębiorstwo państwowe zostały przekształcone w wyniku komercjalizacji w spółkę Skarbu Państwa pod nazwą Wojskowe Zakłady Uzbrojenia Spółka Akcyjna.

Od dnia 8 września 2014 roku Wojskowe Zakłady Uzbrojenia S.A. należą do Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A.